Ekspresje uniwesalne#2 Gniew

"Gniew zry­wa ze snu i groźbą na oślep wywija" 

Gniew jest intensywną emocją, której rozwój ma chyba najgwałtowniejszy przebieg i najtragiczniejsze skutki. Od poddenerwowania, gniewu, złości, niedaleko jest do agresji - słownej lub cielesnej.

Natura wyposażyła człowieka w system swoistej autoochrony - gdy zostaniemy pobudzeni przez konkretny czynnik - może to być korek na drodze, obraźliwa uwaga, atak na bliską nam osobę, wypowiedź polityka - aktywują się mechanizmy, które nazwałbym fizjologiczną reakcją zaczepno-obronną. Do krwioobiegu trafia noradrenalina, zwiększa się poziom kortyzolu (tzw. "hormonu stresu"). Przepływ krwi zmienia się, jej ilość rośnie w okolicach najważniejszych narządów (serce, mózg) i mięśniach, odpowiedzialnych za wyprowadzenie ataku i zbudowanie obrony (np. uda, mięśnie piersiowe, ramiona). Wzmożony przepływ krwi do np. rąk, pozwala skuteczniej wymierzyć cios wrogowi czy dłużej utrzymać broń - chwilowo zwiększa się bowiem siła i wytrzymałość mięśni. Wzrasta ciśnienie tętnicze i tempo pracy serca. Gniew powoduje także zwężenie źrenic - (a nie, jak podaje Wikipedia, ich rozszerzenie).

Co ciekawe, od wieków ludzie wykorzystywali komunikaty, wysyłane za pomocą źrenic - ich zwężenie wiąże się zazwyczaj z postawami negatywnymi, rozszerzanie zaś z postawami pozytywnymi. A jak zachowają się źrenice kłamcy? Przeczytacie o tym już wkrótce w kolejnym odcinku cyklu "Rozpoznawanie kłamstwa".

 

Cały ten zestaw fizjologicznych reakcji ma jeden zasadniczy cel -  atak, którego zadaniem jest zatrzymanie skierowanej negatywnie akcji zaczepnej. Niestety, ewolucja nie wykształciła jeszcze odpowiednich modyfikacji - i tak awaria komputera może wywołać istny "szał bitewny".
Gniew wiąże się ze stresem, a jego przedłużone występowanie ma wyjątkowo szkodliwy wpływ na funkcjonowanie ludzkiego organizmu. Z drugiej strony, gniew pełni także rolę swoistego "zaworu bezpieczeństwa" - tłumienie emocji zamiast szczerego ich wyrażania może doprowadzić do poważnych zaburzeń i chorób.

Wiele znaczeń

Ekspresja gniewu jest o tyle charakterystyczna, że jej realną obecność można stwierdzić jedynie w wypadku pełnej aktywności we wszystkich trzech sferach twarzy (czoło i brwi, oczy i powieki, dolna cześć twarzy). Na przykład występowanie układu "gniewnych brwi", przy neutralnej reszcie twarzy, może oznaczać:

• ukrywaną złość
• delikatne poddenerwowanie
• poważny nastrój
• koncentrację, skupienie

Niejednoznaczność można redukować poprzez obserwację tonu głosu, postawy ciała (napięcie), ruchów rąk (np. zaciśnięte pięści) i komunikatów werbalnych.

 

Poniżej analiza pełnej ekspresji gniewu: 

(kliknij, by powiększyć)

Czoło i brwi
1. Wewnętrzne kąciki brwi opuszczone i ściągnięte ku sobie; układ zazwyczaj występuje w dwóch wariantach:
a) brew silnie ściągnięta i opuszczona
b) lub płaska i obniżona
2. Między brwiami pojawiają się pionowe bruzdy

Oczy

3. Dolna powieka napięta, czasem podniesiona, górna powieka napięta, może być też zepchnięta w dół w wyniku opuszczenia brwi
4. Oczy o twardym spojrzeniu, czasem nieco wyłupiaste

Dolna część twarzy

5. Wargi (dwa warianty)
a) zaciśnięte - ściśnięte razem, kąciki ust w poziomie lub opuszczone (występuje przy fizycznym ataku lub próbie kontroli agresji werbalnej)
b) otwarte - wyraźnie zauważalne napięcie, prostokątny kształt (występuje podczas agresji werbalnej)